ONDERZOEK
Wie googelt naar medisch nieuws, stuit tegenwoordig vaak op de term 'extracellulaire blaasjes', blaasjes die door cellen worden afgestoten. Ze houden een medische belofte in, ook bij reumatische aandoeningen. Wat zijn dat voor blaasjes? En waarom hebben mensen met reuma iets aan onderzoek op dit gebied?
Het was al langer bekend dat lichaamscel­len blaasjes produceren, honderd of dui­zend keer zo klein als de cellen zelf, legt Fons van de Loo uit. Hij is moleculair bio­loog aan RadboudUMC en doet onder­zoek naar de extracellulaire celblaasjes. Biologen en medici gingen er altijd vanuit dat de blaasjes vooral afval bevatten. Het afsnoeren van een blaasje door de cel werd gezien als een lozing van overtollig materiaal — alsof je een vuilniszak buiten zet.

Onlangs concludeerden wetenschappers echter dat de blaasjes een rol spelen in de communicatie tussen cellen. Nu bevat zo'n celblaasje zeer uiteenlopende stoffen. Zodoende is het blaasje in staat nogal uiteenlopende boodschappen uit te zen­den, en dat zelfs tegelijkertijd.

Het vermoeden is daarbij dat een blaasje afkomstig van een gezonde cel een posi­tieve boodschap uitzendt, en een blaasje afkomstig van een zieke cel een negatieve boodschap. "Celblaasjes komen in alle lichaamsvochten voor, ze zijn vrij makkelijk te isoleren, en mogelijk zijn ze een aanwijzing voor de ziekte die iemand met zich meedraagt", zegt Fons van de Loo. "Ook kunnen ze mogelijk iets zeggen over de ernst en het beloop van de ziekte." Celblaasjes zijn onder andere waargeno­men in gewrichten. Wat doen die blaasjes daar? Wat voor boodschappen zenden ze daar uit? Ls dat een kwalijke boodschap, die samenhangt met een reumatische ge­wrichtsontsteking, zoals bij reumatoide artritis (RA), of met aantasting van bot of kraakbeen, zoals bij artrose?

"We hebben bij reumapatiënten gezocht naar celblaasjes die niet vóórkomen bij gezonde mensen. We vonden toen cel­blaasjes die de reumafactor in zich dra­gen, de antistof die regelmatig optreedt bij RA. Een aantal onderzochte personen gaf aan veel last te hebben van hun ziekte, dus mogelijk is er een verband met de blaasjes. Ook bij mensen met artrose hebben we een eerste relatie kunnen leggen tussen de blaasjes en de ziekte." De uitkomsten moe­ten nog wel worden bevestigd bij grotere groepen patiënten.

Kleine energiecentrales
Chronische vermoeidheid is een veel voor­komende, maar lastige klacht: onderzoe­kers hebben geen idee waar ze de oor­zaak ervan moeten zoeken. Fons van de Loo en zijn collega's vermoeden dat ook dit met de afgestoten celblaasjes te maken kan hebben. Hij legt uit hoe het zit: "Elke cel draagt kleine energiecentrales in zich, de mitochondrieën. Dit zijn celorgaantjes die suiker omzetten in energie, en op die ma­nier de cel voorzien van brandstof. De levensduur van mitochondrieën is echter beperkt: gedurende het leven van een cel worden ze regelmatig afgebroken en weer opgebouwd. Bij sommige mensen lijkt dit proces echter verstoord en dan stoot de cel de kapotte mitochondrieën af in een cel­blaasje. Deze kapotte mitochondrieën kun­nen een aanwijzing zijn dat er iets in de cel niet goed gaat. Analyse van de cel­blaasjes kan ook een maat opleveren voor de ervaren moeheid. En het ziekteproces gaat nog verder: omdat de blaasjes met de kapotte mitochondrieën ook signaalmolecu­len zijn, kunnen ze hun foute boodschap verder verspreiden in het lichaam." "De hypothese staat nog in de kinderschoe­nen", erkent Van de Loo. "Maar als dit blijkt te kloppen, is het een grote stap vooruit."

Nut van melk
Een aftakking van hetzelfde onderzoek is een studie naar het eventuele nut van melk. Want ook melk is een lichaamsvocht en bevat dus celblaasjes. Als blaasjes zo be­langrijk zijn in de communicatie tussen cel­len, wat doen melkcelblaasjes dan? Hebben zij invloed op het lichaam? Van de Loo: "Celblaasjes, afkomstig van gepasteu­riseerde koemelk, hebben we getest bij muizen: de blaasjes leken het ontstaan van gewrichtsontstekingen bij RA te vertragen. Bovendien trad er minder kraakbeenschade op en meer aanmaak van bot."

Ook deze onderzoekslijn staat nog in de kinderschoenen, zegt Van de Loo "Sommige wetenschappers betwijfelen überhaupt of celblaasjes uit voedsel wel door het lichaam worden opgenomen. En als ze worden opgenomen, of ze dan een positief of negatief effect kunnen hebben." Het mag duidelijk zijn: het laatste woord is hierover nog niet gezegd.

Bron: ReumaMagazine